Taş Döşeme
Granit Taş döşeme işleminde öncelikle yer düzlemi, kuşatma ve örtü (Çatı) mekanı oluşturan üç temel öğedir. Yer düzlemi mekan içerisinde kendisinden beklenilen işlev nedeniyle değişik malzemeleri ile kaplanarak biçimlendirilir.
Bu şekilde kaplanmış ve biçimlendirilmiş yer düzlemi döşeme olarak tanımlanır. Döşeme üzerindeki yüklerin zemine iletilmesini sağlamaktadır. Granit taş döşeme Döşenmiş yüzeyler mekanın oluşumunda en temel peyzaj elemanlarıdır. Döşemeyi oluşturan malzemenin ve donanımların belirlenmesinde çok fazla etken belirleyici olmaktadır.
1-Granit taş döşeme tasarım ilkeleri
Taş Döşemeye işlev kazandırabilmek için, malzeme seçim ve kullanımında planlanmanın ilke amaç ve hedeflerine koşut olarak çevreye kazandıracağı özellikler tasarımın temel hedefleri ile ilişkilendirilmelidir. Özellikle granit küp taş döşeme işleminde Döşenmiş yüzeylere farklı işlevlerin kazandırılması kullanılan döşeme malzemelerinin biçimi, rengi, dokusu ile malzemenin kalınlığı, döşemeyi oluşturan donanımlar ile olmaktadır.
- Birbiriyle çatışan taş döşeme işlevi ayrımı. Özellikle yükseklik farkı ile ayırma. (Yol, Kaldırım); araç yolu, raylı ya da toplu taşım ilişkisi; karayolu, bisiklet yolu, yaya yolu geçişleri; otomobil, yaya yolu, ya da teras-su yüzeyi ayrımları. Öncelik tanınan bir özelliğin, malzeme, eğim ve doku farklılıkları ile ayrılması döşemede desen etkisi yaratarak ayrıca hareket yönü ve biçimin belirlenmesinde etken olmaktadır. İşlev desenin oluşturulmasında belirleyici olmalıdır.
- Taş Döşemede Kullanım Alanlarının Ayırımı. Farklı kullanımlar için ayrılan alanlar malzeme, ölçü, doku, form ve renk değişimi ile belirlenebilir. Kullanımlar için hızı azaltma ve arttırmak (Araç ve yaya için), rahat hareket edilebilme, durağanlık ve hareket kullanılan malzeme ve desen ile belirlenmelidir.
- Taş Döşemede Tasarım Kriteri
- Döşenen Taşın İşlevi: Döşeme işlevi sert, kuru, kaygan olmayan yüzeyler yaratarak üzerinde araç, yaya trafiğinin taşınmasına olanak sağlamaktır. Aynı zamanda yaya ya da aracın hareketinin belirlenmesi hareketin hangi hızda ve ne biçimde gerçekleşeceğinin tanımlanması gibi davranış biçimlerini de belirlemelidir. Döşeme materyalindeki farklılıklar yaya ve araç trafiği için uyarıcı etki göstererek kişi ya da sürücüyü uyarlamalıdır. Bazı taşlar mezarlık taşları olarak da kullanılır. Mezar taşları da granit taşlardan yapılanlar vardır. Döşemenin işlevinde dayanıklılık, güvenlilik ve taşıma kapasitesi de önemli olmaktadır.
Granit Taş Döşeme de Dayanıklılık
- Taş Döşeme de Dayanıklılık: Döşeme malzemesinin dayanıklılığı dendiği zaman; iklim koşullarına, kullanım yoğunluğuna, üzerindeki basınca dayanabilme anlaşılmalıdır.
- Çevreye Duyarlılık ve Estetik: Estetik kriterler görecelidir. Ancak temel tasarım prensiplere bağlamında yapılacak malzeme ve desen seçimleri estetik açıdan uygun olacaktır.
- Yapılan İşin Maliyeti : Döşeme yapılırken kullanım süresinin belirlenerek maliyetin ortaya konması önemlidir. Yapım maliyetleri çoğu kez bizi yanıltabilir. Fakat Dayanıklı bir malzeme ile doğru bir planlama ile de çözümlenmiş taş döşeme maliyetleri her zaman daha ekonomik olmaktadır.
Günümüz koşullarında döşeme pek çok alt tesisi(Elektrik, su, gaz, kanalizasyon, telefon vb) altında gizler. Bu nedenle çoğu zaman acele ve iyi olmayan çözümler içinden çıkılmaz sorunları da beraberinde getirir ya da döşenmiş alanın bozularak tekrar yapılması yeni maliyetler getirecektir.
- Taş döşemede zemin bağantıları
3.1. Taş Döşeme de Gevşek yüzeyli (Flexible) olanlar
Yumuşak yüzeyli döşemeler esnektir ve üzerlerindeki yükü ışınsal bir şekilde alt tabakalara yaymaktadırlar. Ayrıca Kalın bir tabaka yükü geniş bir alana yayarak tabanda deformasyonların oluşmasını engellemektedir. Kum yatağı üzerine yerleştirilen tuğla döşemeler gevşek yüzeyli döşemelere örnek olarak verilebilir.
Şekil 1: Tabana tuğla döşemesi
Şekil 2 : Kapak Taşı Döşeme
Şekil 3 : Kilit beton parke taşı döşeme.
Şekil 4 : Beton Antik Parke Döşemesi.
Yumuşak yüzeyli döşemelere örnek olarak; stabilize döşeme, kum bir zemin üzerine yerleştirilmiş doğal taş yada beton plaklar, taban tuğla, mıcır yada çakıl döşemeler, kum üzerine yerleştirilmiş kilitli beton parke vb gibi döşeme malzemesinin zemine harç ile sabitlenmediği döşeme tipleridir. Yüzey drenajı için uygun koşullar sağlar aynı zamanda alt yapıyla ilgili onarımlarda döşeme malzemelerinin tekrar kullanımına olanak sağlar. Ancak yüzeye gelebilecek yükler nedeniyle deforme olabilme riski yüksektir.
Şekil 5 : Yumuşak yüzeyli döşemelerde bordür yapılması.
Şekil 6 : Beton Plak Taşı Döşeme
Şekil 7 : Yumuşak yüzeyli döşemede bordür yapılması.
3.2. Sert Zeminli Taş veya Küp Taş Döşemesi
Taş döşeme veya küp taş döşemede Beton ya da betonarme bir yüzey üzerine harçla yapıştırılmış döşeme birimleridir. Bu tür döşemelerin uzun ömürlü ve yeterli derecede araç ve yaya trafiği için güvenli olması yanında kolay temizlenebilir olması tercih nedenidir. Sert yüzeyli döşemelerde 4 cm kalınlıkta beton plaklar, doğal taş plaklar ile yerinde dökülen beton döşemeler sayılabilir. Yerinde dökülen sabit döşemelerde döşeme yüzeyinde desen ve renk yaratmak amacı ile tekdüze edilebilir. Tekdüze işlemi çalı süpürgesi, kauçuk baskı, desenli silindir geçirilerek ya da taraklanarak yapılabilir.
3.2.1. Taş Döşeme Zeminlerde Sıkıştırma, Uyum Ve Oturmalar
Taş döşeme Zeminlerin sıkıştırılması diğer bir adıyla kompaktör, zemin malzemesinin tabaka tabaka serilerek (silindirleme, vibrasyon uygulama, tokmaklama gibi işlemler ile) sıkıştırılmasıdır. Zemin taneleri ne zemin taneleri arasındaki su doğal olarak sıkıştırılamaz. Özellikle suya doymuş zeminlerde sıkıştırma zemin taneleri arasındaki suyun boşaltılması yoluyla gerçekleşir. Sabit bir yük altında zemin taneleri arasında suyun boşaltılması yolu ile oluşan şekil değişikliğine konsilidasyon denir. Zemin sıkıştırılması ile Zemin gücü arttırılır. Zeminin geçirimliliği azaltılır. Bu şekilde zeminin su alarak hacim değiştirmesi bir şekilde engellenir.
- Zeminin üzerine gelen yükler nedeniyle oturması engellenir.
Şekil 8 : Doğal Taşların Döşeme Örnekleri .
- Beton Parke Taşı Döşeme
Geçmiş yıllardan beri yaygın olarak kullanılmakta olan beton parke taşları en çok tercih edilen dekoratif yer döşeme elemanıdır. Her çeşit altyapı çalışmasında kolaylıkla sökülüp tekrar kullanılabilen bir malzeme olduğundan dolayı ekonomiktir. Aynı zamanda asfalta göre daha estetik ve dayanıklı olması nedeniyle kent içi araç trafiğine açık yollarda ve diğer tüm alanlarda rahatlıkla kullanılabilmektedir. Beton parke taşları TSE normlarına uygun olarak üretilmektedir.
Çatlama, kırılma ve benzeri durumlar oluşmamaktadır. Döşeme işlemleri her iklim şartlarında yapılabildiğinden zamandan kaynaklanan maliyet de böylece önlenmiştir. Bol renk seçeneğinden dolayı dekoratif görüntü oluşturmak ve yaşanan mekanlara yeni güzellik katmak mümkündür.
Kilitli parke taşlarının tercih edilmesinin nedenlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.
- Döşeme Kolaylığı
- Dayanıklılık
- Donma ve Kaygan Olmaması
- Renk, Doku ve Şekil Çeşitliliği
- Kırma ve Kesme Olmadan Altyapıya Ulaşma İmkanı
- Sökülen Taşların Yeniden Kullanılabilirliği
- Ekolojik Dengeye Katkısı Olması (Beton ve asfaltta yağmur suyunun toprağa ulaşması engellenmekte ve ekolojik denge bozulmaktadır)
Kilitli Parke Taşları 3 farklı kalınlıkta üretilmektedir.
- 6 cm. (park, bahçe ve yaya yolları)
- 8 cm. (hafif araç trafiği) 10cm (ağır araç trafiği)
Kullanım Alanları aşağıda belirtilmiştir.
Caddeler, Yollar, kaldırımlar, park ve bahçeler, otoparklar, yaya yolları, endüstriyel sahalar, erozyon kontrollü alanlar olarak sıralanabilir.
Şekil 9: Beton küp taş ve kilitli parke örnekleri.
Şekil 10: 6x6x6 ile 10x10x10 cm ara ölçülerde granit küp taş ve parke döşeme modelleri
- Beton Plak Taşları
Beton Plak ve beton kilitli parkeler gibi iki farklı kısımdan oluşurlar. Plağın alt kısmı daha kalın agrega ile aşınma olabilecek üst kısım ise daha ince bir agrega ve yüksek dozda yapılır. Beton plaklar doğal çimento renginde yapılabildiği gibi yüzey tabakasına renk verilerek de yapılmaktadır. Yine de Beton plaklarda genellikle yüzeylerine desen verilerek doku kazandırılır. Bu Beton plakların ölçüleri 30x30x3, 40x40x4 ve 50x50x5 cm ölçülerinde üretilirler. Beton plaklarda yüzey kırılmış taş(ince mıcır) ya da dere çakılı ile yapılıp piriz anında yıkanarak yıkanmış beton plaklarda üretilmektedir. Özellikle Kullanılan taşın rengine göre de renk kazanırlar. Plaklar 10 mm kadar mozaik ile yapılır ise karo mozaik olarak isimlendirilirler. 2 mm irilikte mozaik ile yapılan plaklar ise karosiman olarak tanımlanır. Ve kalınlıkları 20-25 mm kadardır. Genellikle çeşitli boyut ve şekilde olabilen karo mozaik ve karo simanlar 20×20 cm boyutlarındadırlar.
Şekil 11: Çim parke taşı döşeme
Şekil.12: Beton Plak Taşı Örnekleri
Traverten Döşeme (Kesit)
Şekil 13: Traverten döşeme
Kilitli Parke Taş Döşeme ( Kesit )
Şekil 14 Kilitli parke taşı döşeme
Doğal Plak Taş Döşeme ( Kesit )
Şekil 15: Doğal plak taş döşeme
Şekil 16: Kayrak Tası Döşeme
Şekil 17 : Granit plak taşı döşeme
Şekil 18 : Prekast beton döşeme
Şekil 19: Küp taş derzli taraklı mozaik döşeme
Alttemel
- Tesviye yüzeyi üzerine serilen, genellikle belli bir granülometrisi (kum, çakıl, taş kırığı) olan malzemeden inşa edilen tabakadır
- Görevi bazı durumlarda, üzerinde bulunan temel tabakasına yardımı yanında su ve don tesiri karşısında tampon bölge vazifesi görür.
Temel Tabakası
- Alttemel tabakası ile kaplama tabakası arasındaki daha ince malzemeden (Doğal kum, doğal çakıl) oluşan kısımdır.
- Temel tabakası sıkıştırılmış stabilizeden oluşur.
- Su ile belirli oranda karıştırılarak kamyonlarla getirilen malzeme finişer ile serilip silindir. Ezilerek sıkıştırılır ve sıkı bir tabaka elde edilmiş.
Beton Asfalt Yollar: Türkiye’de ve dünyada kullanılan en önemli kaplama yollardır. Fakat Stabilize üzerine yapılan bin der tabakası üzerine belirlidir. Ayrıca Gradasyondaki agrera ile sıcak asfalt karıştırılıp serilerek Beton Asfalt yol elde edilir.